Pelin Ünker
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın seçimleri kazanmasının akabinde eski Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in yeni cumhurbaşkanlığı kabinesinde yer almasına kesin gözüyle bakılıyor. Şimşek’in Hazine ve Maliye Bakanı yahut İktisattan Sorumlu Cumhurbaşkanı Yardımcısı olarak kabinede yer alması bekleniyor.
Mehmet Şimşek’in yine iktisat idaresinde misyon alacağı haberleri piyasalarda müspet karşılanırken Türkiye’nin enflasyonla gayret için tüm dünyada uygulanan ortodoks siyaset araçlarına dayanan bir patikaya döneceği ve böylece yabancı yatırımcının Türkiye’ye olan inancının tekrar tesis edilerek dış kaynak muhtaçlığının karşılanacağı beklentisi artıyor.
Ancak ekonomistler, Mehmet Şimşek’in tek başına bir kurtarıcı olamayacağının altını çiziyor. Bu noktada Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Şimşek’e iktisat siyasetleri konusunda ne kadar özgürlük tanıyacağı kritik kıymet taşıyor.
“Görevden alınmayacağı güvencesi”
Bluebay Asset Management Kıdemli Gelişen Piyasalar analisti Timothy Ash, beklentilerle ilgili yaptığı tahlilde, piyasanın yaklaşmakta olan ödemeler istikrarı krizini çözmek için ne gerekiyorsa yapabilecek bağımsız bir merkez bankası istediğine dikkat çekti. Ash, Şimşek periyodunda de eski Merkez Bankası Lideri Murat Çetinkaya’nın Erdoğan’dan faiz indirimi için müsaade istediğini hatırlatarak “Erdoğan, siyaset sıkılaştırmanın düşük büyüme ve yüksek işsizlik üzere kaçınılmaz tesirlerini göze almak isteyecek mi” diye sordu.
Eski Maliye Bakanı Naci Ağbal’ın Merkez Bankası Başkanlığı’na getirildikten kısa bir müddet sonra vazifesinden alındığına işaret eden Ash, yakın tarihteki tecrübeler nedeniyle Erdoğan’ın Şimşek’i de kısa müddet içinde vazifeden almayacağına dair piyasada bir itimat olmadığını belirtti.
Ash’e nazaran Şimşek, fakat yeni bir ortodoks merkez bankası lideri ve yeni bir hazine bakanına kadar uzanan yeni bir ıslahat grubunun oluşturulması için adım atarak teminat sağlayabilir.
Uygulamada mümkün olacak mı?
DW Türkçe’ye konuşan iktisatçı Prof. Dr. Mehmet Şişman da Şimşek’in milletlerarası sermaye etraflarının, bilhassa finansçıların yakından tanıdığı bir isim olduğuna dikkat çekerek “Onlara inanç vermek için isteniyor olabilir. Atanırsa, vazifesini rahat yapmak ister. Lakin bu uygulamada mümkün olabilir mi emin değilim” diyor.
Türkiye’nin önünde lokal seçimler olduğunu hatırlatan Şişman’a nazaran seçimlere kadar sıkı para siyaseti güç gözüküyor. Lakin sermaye etraflarının en azından yıl sonu enflasyon amacına yakın yani yüzde 20’lerde bir faiz beklediğine işaret eden Şişman, “Buna Cumhurbaşkanı’nı ikna edebilirler mi? Şayet Şimşek takım kurmak isterse yahut merkez başkanlığında daha bağımsız davranan bir iktisatçıyı görmek isterse ne olur? Bu soruların karşılığı yok” diye konuşuyor.
Çalışan kesim için ne tabir ediyor?
AKP periyodunda düşük faiz ısrarı her keresinde daha yüksek faiz artırımına yol açarken geç alınmış kararların iktisada maliyeti de büyüyor. Faizin yükselmesiyle yatırımlar ve toplam harcamalar azalırken, toplam talep düşüyor. Bu bir yandan enflasyonun düşmesine katkı sağlarken öteki yandan hem bankalar hem de şirketler ve tüketiciler için borçlanma maliyetlerinin arttığı, büyümenin ise azaldığı bir periyoda işaret ediyor.
Peki bu durum minimum fiyatın ortalama fiyat haline geldiği ve yoksulluk sonunun altında kaldığı Türkiye’de çalışan bölümünü nasıl etkileyecek?
DW Türkçe’ye konuşan çalışma iktisadı uzmanı Özgür Müftüoğlu, Mehmet Şimşek’in iktisada idaresine getirilmesi halinde Türkiye’nin memleketler arası piyasalar nezdinde kaybettiği itibarı geri kazanacağını belirterek, bunun da kısa vadede dışarıya bağımlı olan iktisattaki kaynak gereksinimini çözeceğini söylüyor.
Ancak Türkiye iktisadının yapısal meseleleri çözülmeden kim gelirse gelsin iktisatta kalıcı bir güzelleşme sağlanamayacağını tabir eden Müftüoğlu, bunun da uzun vadeye yayılması gereken bir süreç olduğunu düşünüyor.
“Yoksullaşma artacak”
Müftüoğlu, “Şimşek, 2007’den 2018’e kadar iktisadın idaresinde bulunduğu sürece baktığımızda büsbütün emek tersi, sermayeyi teşvik eden, istihdamı sağlama ve işsizliği tedbire siyasetleri ismi altında sermayeye daima kaynak aktaran, işçileri giderek daha fazla yoksulluğa hakikat iten siyasetlerin mimarı olmuştur” diye konuşan Müftüoğlu, önümüzdeki periyotta çalışanlar açısında ağır bir süreç yaşanacağını ve fakirleşmenin artacağını ifade ediyor.
Bu devirde sendika ve meslek örgütlerindeki çabanın artmasının beklendiğini tabir eden Müftüoğlu, buna karşı siyasal iktidarının baskısının da artacağını öngörüyor.
Mehmet Şimşek geçmişte neler yapmıştı?
Türkiye, ABD ve İngiltere’de değerli finans kuruluşlarında çalışan Mehmet Şimşek, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın AKP hükümetlerinde 2007’den 2018’e kadar iktisat idaresinde yer almıştı.
2007 seçimlerinden sonra kurulan 60. Hükümet’te İktisattan Sorumlu Devlet Bakanı olarak vazife alan Şimşek, 1 Mayıs 2009’da ilan edilen kabine değişikliği ile Maliye Bakanlığı misyonuna getirildi. Kasım 2015’e kadar bu misyonunu sürdüren Şimşek, seçimlerin akabinde ise iktisattan sorumlu Başbakan Yardımcısı misyonunu üstlendi ve 9 Temmuz 2018’e kadar bu vazifesini sürdürdü. Şimşek, bundan sonra kurulan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi kabineleri ya da AKP hükümetlerinde yer almadı. 2018 seçimlerinden sonra Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndaki zaman teslim merasiminde Hazine’yi Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın damadı Berat Albayrak’a teslim etti.
Şimşek periyodu faiz tartışmaları
Faiz tartışmaları Mehmet Şimşek periyodunda de varlığını koruyordu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, bilimsel gerçekler tam zıddını söylese de ‘yüksek faizin yüksek enflasyonun nedeni’ olduğuna dair teorisini Şimşek periyodunda de sıklıkla savundu.
2008’deki global finans kriziyle birlikte ABD’de faizler sıfıra indirilmiş, tüm dünyada dolar bolluğu artmıştı. Bu periyot Türkiye’de de yüzde 20’inin üzerinde olan siyaset faizi bir yılda tek haneye indirildi.
Nisan 2011’de Merkez Bankası’nın başına Fazilet Başçı’nın atanmasıyla birlikte bankanın bağımsızlığına ait soru işaretleri arttı. Merkez Bankası faiz artırımı yapmadan faiz artırım tesiri yaratacak siyasetler geliştirdi. Erdoğan, 12 Haziran 2011 seçim kampanyasında, “hedefimiz, sıfır gerçek faiz” dedi, 2012’de ise faiz lobisi kavramını ortaya arttı. Erdoğan faiz lobisi çıkışlarını sürdürürken, siyaset faizi tarihin en düşük düzeylerine kadar indirildi. 17 Mayıs 2013’te yüzde 4,5’e çekilen faiz yaşanan kur krizi sonrası yüzde 10’a yükseltilmek zorunda kaldı. Erdoğan faiz artırımından sonraki nisan ayında yeniden açıklama yaparak faizlerin düşürülmesini talep etti. Mayıs 2014’te tekrar faiz indirimlerine başlandı. 2014’te sıcak parayla finanse edilen Türkiye iktisadının global konjonktürden faydalanma devri de sona erdi.
Binali Yıldırım ikna etmişti
Erdoğan, bilimsel gerçekler tam aykırısını söylese de ‘yüksek faizin yüksek enflasyonun nedeni’ olduğuna dair teorisini sıklıkla savundu. 31 Ocak 2015’te yaptığı açıklamada, “Ne diyorlar? İnsanı bu türlü adeta çıldırtacaklar, enflasyon düşerse faizi düşüreceklermiş. Bu anlayış, anlayış değil, bu yanlış bir mantık, hakikat bir mantık değil. Zira enflasyon sebep, faiz sonuç değildir. Faiz sebep, enflasyon sonuçtur. Bunu öğrenmeleri lazım” dedi.
Şubat ayında ise yüksek faizin “vatanı satmak” olduğunu söyledi. Bu periyot faiz 7,50’ye kadar indirilirken, Merkez Bankası başkanlığına Murat Çetinkaya’nın atanmasıyla çoklu faiz uygulamasına geçildi. Siyaset faizi sabit tutulurken fonlama faizi Ocak 2017’den Mayıs 2018’e dek yüzde 10’dan 16,50”ye çıkarıldı. O devir Merkez Bankası’nın, Erdoğan’ın faiz artırımına yönelik duruşu nedeniyle çabucak hareket geçmek istemediği, devrin Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, Maliye Bakanı Naci Ağbal ve Merkez Bankası Lideri Murat Çetinkaya’nın gerçekleştirdiği fevkalâde toplantının akabinde Binali Yıldırım’ın Erdoğan’ı faiz artırımına ikna ettiği kamuoyuna yansımıştı.
Yorumlar kapalı.