“Aynı insanın konutu, işyeri, arabası yok bir de eşi, dostu, kardeşi, ablası, dayısı, halası ölmüş. Bu dramatik hikayeye sahip üç beş kişi yok, binlerce kişi var…” Bu kelamlar Antakya Ticaret ve Sanayi Odası Lideri Hikmet Çinçin’e ilişkin.
Çinçin, DW’ye açıklamasında, “Küçük sanayi sitemiz 2 bin 500 iş yerinin neredeyse bin 500 – bin 700’ü yıkılmış durumda. Orada bir çöküş hikayesi var. Küçük sanayi sitesini ivedilikle ayağa kaldırmamız lazım” diyor.
Güneydoğu’da tesirli olan 6 Şubat zelzeleleri, birçok fabrika ve küçük işletmenin yıkılmasına yol açarken bu bölgede çalışan çalışanları de göçe zorluyor.
20 Mart’ta yapılacak Avrupa Birliği (AB) Donörler Toplantısı öncesinde, bölgedeki iş dünyası temsilcileri DW’ye açıklamalarında zelzele bölgesinde yaşayan birçok kişinin bilhassa barınma problemleri nedeniyle bölgeyi terk ettiğine ve bunun önemli bir iş gücü açığına yol açtığına dikkat çekiyor.
48 binden fazla insanın hayatını kaybettiği sarsıntılardan etkilenen 11 vilayet ortasında bilhassa sarsıntının merkez üssü olan Kahramanmaraş, Adıyaman ve Hatay’da büyük bir yıkım yaşanmıştı.
Nitelikli iş gücü nasıl geri döndürülebilir?
Depremin akabinde kimi iş yerleri düşük kapasiteyle üretime başladı. Fakat, zelzeleden sağ kurtulmayı başaran yetişmiş iş gücü büyük oranda komşu bölgelere ya da kentlere göç ediyor.
Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası Lideri Mustafa Buluntu, “Kahramanmaraş’ta üretime geçilemedi. Nitelikli iş gücünü kaybetti. Birinci önceliğimiz tekrar çalışan insanlarımızı buraya getirmek, barınma probleminin kısa müddette çözülmesi” diyor.
Buluntu, 1 milyon 100 bin nüfuslu Kahramanmaraş nüfusunun zelzelenin akabinde 20çmesine rağmen kentte barınma sorunu şimdi çözülmüş değil.
Resmi bilgilere nazaran, sarsıntılar sonucu bölgede 600 binden fazla bina yıkıldı, çok sayıda bina da ağır yahut orta hasarlı durumda. Hükümet bir yıl içinde en az 250 bin yeni konutun inşa edilmesini planlıyor. Lakin bölgedeki iş beşerlerine nazaran çok daha farklı öncelikler bulunuyor.
Hikmet Çinçin, “Akşam nerede barınacağını, çadırının üstü uçmasın diye düşünen yahut sıcak suyla bir duş almayı düşünen bireye 1 yıl, 1,5 yıl sonra sana kalıcı konut vereceğim demek sorunu çözmez. O, akşam yiyeceği yemeği, hijyenini paklığını düşünürken, o gerçeklik ona birşey söz etmez” diyor. Çinçin 1 milyon 900 bin nüfuslu Antakya’da zelzele sonrası nüfusun 700 bin’e gerilediğini kestirim ediyor.
Sanayicilerden muhteşem teşvik çağrısı
Sanayiciler, hükümetten bölgedeki barınma sıkıntısına ivedilikle tahlil bulunmasını ve kentlerin harika teşvik paketi kapsamına alınmasını talep ediyor. Türkiye’de 2016 yılında hayata geçirilen harika teşvik paketi, sanayi üretimi ve ihracatın artırılması ile ekonomik büyümenin sağlanması unsuruna dayanıyor. 135 milyar liralık paketten yüksek teknolojili eserlerin üretimi ile Ar-Ge faaliyetleri, savunma sanayii, bilişim teknolojileri, sıhhat teknolojileri, güç, etraf ve pak teknolojiler üzere alanlardaki yatırımlar faydalanabiliyor.
Adıyaman Sanayi ve Ticaret Odası Meclis Lideri Gani Rahmet, “Göçü önlemek için çok fazla teşviklerin oluşması gerekiyor. Teşvikler yetersiz. Adıyaman’ın harika teşvik bölgesi ilan edilmesi lazım” diyor. Rahmet “Ekonomi boyutuna gelince en büyük meselemiz göç. Beşerler dert ve endişeyle ister istemez kentten gitmeye başladılar. Oturacakları bir tane konut yok, hijyen koşulları aşikâr, tuvalet yok” formunda konuşuyor.
Çinçin ve Buluntu da zelzelede ağır yıkıma uğrayan bölgelerin üstün teşvik kapsamına alınmasını istiyor.
Depremin getirdiği mali yük
Türkiye’de sarsıntının akabinde hükümet zelzele bölgesinde çalışanlara kısa çalışma ödeneği ödenmesi, zelzeleden etkilenen firmalara kredi kolaylığı ve zelzele bölgesindeki işletmelerin KOSGEB’e borçlarının silinmesi üzere tedbirleri hayata geçirdi. Lakin mali meseleler sanayicilere yük olmaya devam ediyor.
Mustafa Buluntu, “Esas olan finansal problemler. Çok büyük firmalar, çok borçlu firmalar vardı. Tedbir alınmazsa bu firmalar 1-2 ay sonra çok önemli yıkılır” diyor.
Türkiye’de sarsıntı bölgesindeki kentler, bilhassa tarım ve dokumacılık üretimi ile öne çıkıyordu. Zelzele bölgesindeki vilayetlerin GSYH içindeki hissesi 2021 yılı prestijiyle yüzde 10’a yakın. Bölgenin toplam ülke istihdamdaki hissesi yüzde 16 civarında iken sanayi üretimindeki hissesi ise yüzde 11 dolayında.
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın internet sitesinde yayımlanan raporunda zelzelenin yol açtığı felaketin Türkiye iktisadı üzerindeki toplam yükünün yaklaşık 2 trilyon lira (103,6 milyar dolar) seviyesinde olduğunun iddia edildiği açıklandı. Bu büyüklüğün 2023 yılı ulusal gelirinin yaklaşık yüzde 9’una ulaşabileceği öngörüldüğü belirtildi.
Hikmet Çinçin, “Mesela benim idare heyeti üyem var, 20 tane marketi vardı, 13’ü çökmüş, 7’si yağmalanmış. Sen zelzelenin 3. günü arıyorsun; gel yapılandırma yap ödemen var ödeyecek misin diye” serzenişinde bulunuyor.
Teşvik programlarının vaktinde hayata geçirilmemesi durumunda, endüstrici ve iş insanlarının da bölgeden göç edebileceği tasası yaşanıyor.
Bölgenin yine inşası ve ekonomik faaliyetlerin tesisi için milletlerarası eforlar da var. Türk sanayicileri, zelzele bölgesindeki gereksinimlerin karşılanabilmesi için bir yardım kampanyası için birinci adımı attı.
DW’nin konuştuğu her üç endüstrici de bölgenin olağana dönmesinin yıllar alabileceğini söylerken, ekonomik faaliyetlerin sürebilmesi için ellerinden gelen uğraşı göstereceklerini belirtiyor.
Yorumlar kapalı.