Dolarsızlaşma mücadelesinde ABD yaptırımlarına röveşata: Asya, SWIFT’e alternatif getiriyor

İran medyası, Hindistan, Pakistan ve İran dahil 9 ülkenin merkez bankalarından oluşan Asya Takas Birliği’nin (ACU), SWIFT’e alternatif olarak, bu ay yeni bir sınırötesi finansal iletileşme sistemi başlatmaya karar verdiğini duyurdu.

ABD’nin yıkıcılığını gittikçe artırarak uzun yıllardır yaptırım kıskacına aldığı İran’da geçen hafta düzenlenen ACU doruğunda dolarsızlaşma baş gündem unsuru olurken, SWIFT’e alternatif yeni finansal sistem de ele alındı.

İran: SWIFT’in yerini tümüyle alabilecek kapasitede

Uluslararası ödemeler, çoklukla SWIFT (Brüksel merkezli Dünya Bankalararası Finansal Telekomünikasyon Birliği) kullanılarak muhabir bankalar aracılığıyla gerçekleştiriliyor.

İran Merkez Bankası Lider Yardımcısı Muhsin Kerimi ise yeni ödeme sisteminin SWIFT’in yerini tümüyle alabilecek kapasitede olduğunu ve global dolarsızlaşma hareketinin işini kolaylaştırabileceğini söyledi.

ACU üyelerinin kullanımı için

Açıklamalara bakılırsa yeni finansal sistem, sadece ACU üyesi devletler tarafından kullanılacak, lakin Suriye gibi ABD ile müttefiklerinin yaptırımlarına maruz kalanlar dahil olmak üzere başka ülkeler de katılmak için başvurabilecek.

ABD’nin yaptırım uyguladığı ülkelere can simidi

Bangladeş, Butan, Hindistan, İran, Maldivler, Myanmar, Nepal, Pakistan, Sri Lanka merkez bankalarının oluşturduğu ACU’ya bu maksatla Belarus ve Mauritius’un ulaştığı belirtildi.

İran Merkez Bankası Başkanı Muhammed İstek Farzin, geçen hafta Tahran’daki ACU doruğunda yaptığı konuşmada, ABD dolarından vazgeçilmesinin, üye devletlerin döviz rezervlerinin korunmasına yardımcı olurken, ikili ticaret mutabakatlarının tesirli biçimde sonuca bağlanmasını mümkün kılacağını söyledi.

‘İran’ın memleketler arası ticaretinin yüzde 10’undan azı dolarla’

İran İktisat Bakanı İhsan Handuzi’ye nazaran İran artık milletlerarası ticaretinin yüzde 10’undan azında dolar kullanıyor, yani bu oranın yüze 30 olduğu 2 yıl öncesine nazaran oldukça yol kat etti.

Önceki ABD Lideri Donald Trump’ın İran nükleer mutabakatından çekilip çok ağır ABD yaptırımlarını devreye sokmasına koşut, 2018’den beri SWIFT’in İran bankalarında kullanılması yasak.

Rusya yaptırımlarına SWIFT dahil

İran üzere Rusya’nın da ABD ile müttefiklerinin yaptırımları yüzünden SWIFT kullanması yasak.

ABD’nin yaptırım dalgasına birinci kere amaç olduğu 2014’te kendi ulusal ödeme sistemini geliştirmeye başlayan Rusya’nın geçen yıldan beri Ukrayna gerekçesiyle maruz kaldığı yeni yaptırım dalgasına Rus bankalarının SWIFT’ten bloke edilmesi dahil.

Rusyalı SPFS ile İranlı SEPAM el ele

Dolayısıyla Rusya hükümetinin muteber alternatif olarak teşvik ettiği yerli sistem SPFS, yurt içi ve dışında bankalar ortasında finansal bildirilerin aktarılmasını sağlıyor. Rusya Merkez Bankası’na nazaran, sistemde şu anda 14 ülkeden 115 yabancı kuruluş dahil olmak üzere 469 iştirakçi bulunuyor.

Ocak 2023’te Tahran’da düzenlenen törenle İran ile Rusya merkez bankaları, ticareti artırmaya ve iki istikametli banka süreçlerini kolaylaştırmaya yardımcı olmak için ulusal bankalararası bağlantı ve transfer sistemlerini birbirlerine bağlayacak bir muahede imzaladı. İran ile Rusya’nın bankalarının ortalarında para transfer etmesine ve yaptırım sisteminden kaçınmasına müsaade veren finansal iletileşme sistemi de mutabakata dahildi.

Anlaşmanın temeli, İran bankalarının 52 şubesi ve ismi açıklanmayan 4 yabancı bankanın, İran’ın SEPAM sistemini kullanarak Rusya’nın SPFS sistemini kullanan 106 bankayla temas kurması.

İran ismine muahedeyi imzalayan Merkez Bankası Lideri Yardımcısı Kerimi, durumu şöyle özetlemişti: