İnsan-hayvan kemikleriyle çevrili kano bulunan Maya obruğu: Yeraltı dünyasına açılan geçit kapısıydı

Meksika’nın antik Maya kenti Chichén Itzá yakınında su yüzeyinin 4.6 metre altındaki San Andrés ‘cenote’sinde (Mayaların sunak yahut kurban kuyusu olarak kullandığı obruk) bulunan ahşap kanonun, yeraltı dünyasına geçiş ritüelinin kesimi olabileceği belirtildi.

İnsan ayak kemiği ve armadillo, köpek, hindi, kartal kemikleri

Ulusal Antropoloji ve Tarih Enstitüsü’nden (INAH) arkeolog ve dalgıçların 2021 yılında ulaştığı kanonun etrafındaki toplam 38 iskelet kalıntısının, büyük olasılıkla bir bayana ilişkin insan ayak kemiği ve armadillo, köpek, hindi ve kartal kemikleri olduğu belirlendi. Alanda toplamda 7 bireyin kalıntıları saptandı.

Hangi ritüel?

Armadillo kemiklerinin bolluğu ve insan ayağının varlığı, araştırmacıları şu sonuca götürdü: Kano, Mayalar tarafından bir ritüel sırasında kullanılmış ve kasıtlı olarak mağaranın içine yerleştirilmiş olabilir.

Yeraltı ilahının avatarı

Amerika kıtasına has zırhlı plesantalı göğüslü hayvan armadillo, tıpkı vakitte kendini ileriye gerçek itmek için pençelerini kullanıp su altında nefesini tutabilen usta bir yüzücü. Armadillo kalıntılarının bolluğu, yeraltı dünyasına giriş uğraşına işaret ediyor. Armadillonun yüzme yeteneği, Mayalar için ‘cenote’ yoluyla yeraltı dünyasına girişi sembolize etmiş olabilir Mağara ve obrukların yeraltı dünyasına açılan kapılar olduğuna inanan Mayalar için bu hayvan, armadillo kabuğunun zırhlı desenine benzeyen pelerinli jaguar olarak tasvir edilen ve yeraltını yönettiğine inanılan Tanrı L’nin avatarıydı.

‘Yeraltı dünyasına girişi sembolize ediyor’

Nitekim dün 12. Memleketler arası Maya Uzmanları Kongresi’nde sunulan INAH açıklamasında şöyle denildi:

Fransız Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi’nden (CNRS) arkeolog Alexandra Biar, “Maya seramiklerinde armadillonun üzerine ayak basılan rablerin taburesi olarak resmedildiği biliniyor. Bu, ‘cenote’de gözlemlenen ve armadillonun ilahın tezahürü olarak hizmet verdiğine işaret eden arkeolojik delillerle direkt bağlantılı” değerlendirmesini yaptı.

Yüzmez kano

Hızlı akıntılarda gezinmeye zorluk oluşturan ve asla deniz için elverişli olmayan çok ağır pruva ve kıç içermesi de kanonun kutsal bir merasimin modülü olarak kullanıldığına ispat oluşturuyor.

Tarihleme tartışması

Kano, birinci kere demiryolu projesinden kurtarma hafriyatı sırasında keşfedildiğinde, arkeologların önincelemesine nazaran MS 830 ile 950 ortasına tarihlendirilmişti. Lakin yapılan yeni karbon tahlilinde ahşap 16. yüzyıla, yani İspanyol sömürgeciliğinin başlamasının sonrasına tarihlendirildi.

Arkeologlar, ‘cenote’ suyunda tarihlemeyi etkileyebilecek mikroplastikler de bulduklarını, bu nedenle yeni ahşap ve kemik örnekleri almak için yeni dalışlar planlanladıklarını söyledi.