Türkiye’de erken seçim gündemi üzerine gelen yıkıcı sarsıntı iç ve dış siyasi belirsizlikleri artırırken, Erdoğan idaresine karşı muhalefeti blok halinde birleşdiren ‘Altılı Masa’ cumhuraşkanı adaylığı tartışmaları eşliğinde bozuldu. Bir müddettir kulislerde lisana getirilen oldu, Uygun Parit (İYİP) önderi Merakl Akşener, CHP başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun adalığını eleştirerek masadan kalktı. Türkiye iç siyasetini karıştıran bu gelişme dünyanın da dikkatini Türkiye’ye çevirdi.
Son devirde ‘deprem diplomasisi’ komşularla bağlantılarda yeni yakınlaşmaları gündeme taşımışken, başta Türkiye’nin Suriye sorunu olmak üzere muhtemel iktidar değişimlerinin tesirleri tartışılıyordu. Geçen hafta Mısır Dışişleri Bakanı Semih Şükri’nin zelzele vesilesiyle evvel 10 yıl sonra birinci sefer Suriye’yi ziyaret etmesi, akabinde da Türkiye’ye gelmesi dikkat çekmişti. Bu ziyaret bir yandan Türkiye-Kahire, başka yandan da Ankara-Şam sürecinin hızlanması mümkünlüğünü ortaya çıkarmıştı.
Yeni süreçte seçimlerin yansımaların neler olacağı merakla bekleniyor. Gelişmeleri gazeteci ve muharrir Hüsnü Mahalli’yle konuştuk.
‘Esad seçimi niçin beklesin?’
Hüsnü Mahalli’ye nazaran, Akşener’in atılımı sonrasında ‘Erdoğansız Türkiye’ senaryoları yerine ‘Bundan sonra Erdoğan’la ne yapabiliriz’ senaryolarının konuşulmaya başlayacak. Mahalli, bu durumun Suriye önderi Esad’ın halini da etkileyeceği görüşünde:
“Şu anda bütün dünya desem abartmamış olurum. Akşener’in masadan çekilmesi konusunu konuşuyor. Masadan çekildiği andan itibaren Erdoğan yüzde yüz kazanacak demektir. Hasebiyle Türkiye ile ilgili yapılacak bütün telaffuz ve hareketler bundan sonra farklı şekillenecek. Bir 10 gün evvel farklı şekillenme mümkünlüğü vardı. Erdoğansız Türkiye senaryoları konuşuluyordu. Artık artık Erdoğansız senaryolar konuşulmayacak. ‘Erdoğan ile bundan sonra ne yapabiliriz?’ senaryoları yazılıp çizilecek ve harekete geçilecek. Mısır, Suriye, Türkiye üçgeninde konuşacaksak bundan sonraki süreçte daima şu söyleniyordu; Erdoğan, Putin’e ‘Esad ile barıştır’ üzere açıklamaları vardı. Buna şöyle bir yorum yapılıyordu; Esad’ın ivedisi yoktur, seçimi bekliyor. Münasebetiyle Esad seçimi niçin beklesin? Erdoğan şayet kazanacaksa, şu an prestijiyle bilgiler onu gösteriyor, niçin beklesin? Putin’in arabuluculuğuna olumlu bir karşılık verebilir. Kasımda Erdoğan-Sisi tokalaşmasından bu yana o da ağırdan alıyordu. Artık o da halini büyük ihtimalle gözden geçirecek.”
‘Şükri’nin evvel Suriye sonra Türkiye’ye gelmesi bile ileti içeriyor
Arap dünyasının artık Suriye’yi yine toparlama gayretine giriştiğini söyleyen Mahalli, bunun en kıymetli ayaklarından birisinin Suriye-Türkiye bağlantıları olduğunu anımsattı. Son olarak Mısır’la hızlanan diplomasi ve Dışişleri Bakanı Semih Şükri’nin zelzele gerekçesiyle Suriye’nin akabinde Türkiye’yi ziyaretine dikkat çeken Mahalli, Arap başkanların Esad ile Erdoğan’ı barıştırmak ya da Türkiye’yi Suriye’den uzaklaştırmak istediklerini belirtti:
“Mısır Dışişleri Bakanı’nın evvel Suriye’ye sonra Türkiye’ye gelmeyi tercih etmesi bile bir ileti içeriyor. Sarsıntının akşamı Sisi, Esad ile telefon görüşmesi yaptı. Yalnızca zelzele için geçmiş olsun değil. Mart sonunda olağanda Arap Başkanlar Doruğu toplanıyor. Tekrar ‘Esad’ı çağıralım mı’ bağlamında bir gayret var. BAE de Cezayir de Ürdün de bu eforun içinde. Esad, Umman sultanlığına gitti. Sarsıntı vesile olmuş olabilir. Lakin onun öncesi ve sonrasında Arap önderler ortasında Suriye’yi tekrar toparlama gayreti var. Bu toparlamanın en kıymetli ayaklarından birisi Esad ile Erdoğan’ı barıştırmak ya da Türkiye’yi Suriye’den uzaklaştırmak. Olay bu türlü olduğunda Suriye ile barışla alakalı konuşacağımız her şey Türkiye’yi etkileyeceği için bundan sonraki süreç tekrar Türkiye’nin işbirliklerine, dış münasebetlerine döndüğümüzde bundan sonraki süreç Erdoğan’ın elini biraz daha fazla güçlü kılacaktır diye düşünüyorum.”
‘Mısır medyasıyla Suudi medyası birbirine girmiş durumda’
Rusya Federasyonu’nun Ortadoğu’daki aktifliği ve Suriye’nin bu durumda oynadığı role atıfta bulunan Mahalli, Şam’ın gelişmelerde ‘hem kilit hem anahtar’ olduğunu vurguladı. Başka yandan bölgede Suudi ve BAE’nin ABD idaresine ‘rest çekebildiği’ yere atıf yapan Mahalli, başta Katar üzere ülkelerin rollerinin altını çizerken, Suudi ve Mısır medyasının kapışması üzerinden bölgedeki çelişkili resmi de çizdi:
“Suriye, Rusya demek. Askeri varlık manasında Rusya demek, siyasi sürecin tümünde Rusya var, güvenlik kurulundan tutun, Rusya’nın bütün bölgesel çabalamalarında Suriye önde tutuluyor. Rusya’nın bölgesel aktifliğinin artmasında da Suriye bir neden ya da vesile. Rusların hava ve deniz üsleri Suriye’de olmasaydı tahminen Ortadoğu yahut Akdeniz’de pazarlıklar manasında bu türlü güçlü olmayacaktı. Suriye hem kilit hem anahtar. Ruslar ile Fransızların Afrika’daki arbedesi. Rusların Mısır ile flört alakası içinde bağlarının süratle geliştiği bir periyot yaşıyoruz. Ona karşın Suudi Arabistan, BAE’nin bile Biden’a ‘Git başımızdan, seninle uğraşacak vaktimiz yok’ diyecek kadar diklenmelerinin ardında yeniden Ruslar var. Doğal gaz hengameleri var. Doğal olarak Mısır’ın Suriye’ye yönelik uğraşları ve Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı’nın Münih’te ‘Suriye ile artık çözmemiz lazım’ lafı paralellik değil tam zıddı zıtlık var orada. Son bir aydır Mısır medyasıyla Suudi medyası birbirine girmiş durumdalar, hengame var. Bunlar Araplar ortası çekişmeden kaynaklanıyor. Mısır Başbakanı, Katar’daydı. Milyarlarca dolarlık yatırım muahedeleri, özelleştirme üzere bir sürü pakete imza attı. Katar, Mısır’ı mahveden ülkeler başında geliyordu. Bunu Sisi, Suudilere gıcıklık olsun diye yapıyor. Orada enteresan bir halde bir soğukluk var. Birebir Katar’ın, son üç haftadır silahlı kümelerin denetim ettiği bölgelerde TSK’nın denetimi altında bulunan Suriye’nin kuzeyinde askeri istihbarat değil diplomatik, mali, silah fevkalade bir şeyi var. Şayet biz Suriye’nin Türkiye ile barışma mümkünlüğü, Suriye-Mısır üzere bir üçgende konuşacaksak, Mısır ile barışmaya çalışan Katar bir bakıyoruz ki Suriye’deki İslamcı kümelere dayanak veriyor. Bu türlü çelişkiler, gariplikler, saçmalıklar.”
‘Amerikalılar İhvan kampandan vazgeçmiş görünmüyor’
Suriye’nin kuzeyinde, Türkiye’nin denetimindeki bölgedeki neredeyse tüm yapıların siyasal islamcı olduğunu anımsatan Mahalli, Türkiye’nin Mısır’a ‘Türkiye’deki İhvan’ı desteklemeyeceğim, yani radyolarını televizyonlarını kapatacağım’ kelamı verdiğini söyledi ve şu soruyu yöneltti; ‘Türkiye, Mısır’a karşı tutum alan, ‘savaşan’ Libya’daki İslamcıları ne yapacak’:
“İhvan, ortak başlık olarak kullanıyorsun, olabilir. Fırat’ın doğusunda PYD’nin denetimindeki kamplarda kimilerine nazaran 70, kimilerine 30, kimilerine 80 bin IŞİD’li, aileleriyle birlikte varlar. İhvan, siyasal İslam kavramında değil lakin en azından silahlı kümeler manasında, Amerikalılar bu kamptan şimdi vazgeçmiş görünmüyor. Siyasal İslam olarak konuşacaksak, Suriye’nin kuzeyindeki Türkiye’nin denetim ettiği bölgelerdeki bütün bütün yapılar İhvan, yani siyasal İslamcı. Bundan da vazgeçtik diyelim Libya’dakiler de o denli. Türkiye, Mısır’a şu kelamı verdi; ‘Tamam ben sana karşı değilim. Türkiye’deki İhvan’ı desteklemeyeceğim, yani radyolarını televizyonlarını kapatacağım’ dedi. Fakat tıpkı Türkiye, Mısır’a karşı hal alan, ‘savaşan’ Libya’daki İslamcıları ne yapacak?”
‘Bize biraz tiyatro seyrettiriyorlar’
Ortadoğu’da olup bitenlerin Batı’nın stratejik planlamalarından fazla etkilenmediğini belirten Mahalli, laik Türkiye Cumhuriyeti’nin karşısına 1928’de İhvan’ı çıkaranların insanlara ‘biraz tiyatro seyrettirdikleri’ görüşünde:
“Ortadoğu’da beş günlük siyasetler var olan Batı’nın İslam coğrafyasına yönelik stratejik planlamalarını çok fazla etkilemiyor. Mustafa Kemal’in Türkiye’deki laik sistemin, Cumhuriyet’in laik telaffuzlarına karşı, 1928 yılında gittiler Müslüman Kardeşler örgütünü Mısır’da kurdular. Formatlar, zamanlamalar değişiyor. Kendi ülkelerinde Hüsnü Mübarek, Amerika ve Batı’ya hizmet ediyordu. Mısır’dan, Tunus’tan ve Suriye’den kaçan İslamcılar, İngiltere’de, Almanya’da, İsveç ve Amerika’daydı. Bunları devirdiler, getirip Mısır, Tunus ve Libya’da iktidar yapmaya çalıştılar. Kendileri Sisi’ye takviye verip ‘devir& dediler. Biraz bize tiyatro seyrettiriyorlar.”
Yorumlar kapalı.