Prof. Dr. Selva Demiralp/ Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi
14 Mayıs sonrası başkanlık seçimi ikinci cinse kalırken Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın tekrar seçilme mümkünlüğü yükseldi.
Erdoğan faiz indirimlerinin devamı konusunda epeyce net sinyaller veriyor. Olağanda böylesine sade bir irtibatın belirsizlikleri ortadan kaldırması ve piyasa dostu olması beklenir. Meğer zıddı bir tablo gözlemliyoruz.
Seçimden çabucak evvel Kılıçdaroğlu’nun seçilme bahtının arttığı algısı ile borsa yükselip risk primi düşerken, seçim sonrasında Erdoğan’ın tekrar kazanma ihtimalinin artması ile birlikte TL’deki bedel kaybının hızlandığını, borsanın düştüğünü ve risk priminin yükseldiğini gözlemliyoruz. Üstelik tüm bunlar iktidarın kur ve borsa üzerindeki baskılama gücüne karşın yaşanıyor.
Piyasalardaki bu gelişmeler, ekonomik krizden çıkış konusunda muhalefetin kelamını verdiği ortodoks siyasetlere olan inancı gösteriyor.
Erdoğan ve Kılıçdaroğlu iktisat siyasetlerinde ne vadediyorlar?
İkinci tıpta oy verecek olan seçmen yalnızca cumhurbaşkanını seçmekle kalmayıp tıpkı vakitte iktisat siyasetlerini da seçecek.
İktidarın bu vakte kadar attığı adımlar ortodoks değildi. Fakat her ne kadar seçilen yol ortodoks olmasa da elde edilen sonuçlar ortodoks siyasetlerin öngörüleri ile birebir uyumlu oldu. Çünkü şu anda deneyim ettiğimiz üzere, faiz indirimleri sonucunda enflasyonun denetimden çıkacağı, bu mevzuda ısrar edilirse büyümenin de ivme kaybedeceği çıkarımları klâsik siyasetlerin öngörüleri idi.
Kur daha ne kadar tutulabilir?
Düşük faiz siyasetlerinin devam ettirilebilmesinin belkemiğini kur üzerinde oluşan baskıları bertaraf etmek oluşturuyor. Bunun içinse ya döviz arzını artırmak ya da döviz talebini kısmak lazım.
Merkez bankasının döviz rezervlerinin çok tehlikeli düzeylere inmesi ve yabancı sermaye girişini caydıran siyasetler nedeniyle döviz arzını sağlayabilmek giderek daha maliyetli hale geliyor. Bu durumda mevcut siyasetlerin sürdürülebilmesi için döviz talebini kısıcı siyasetler geliştirilmesi gerektirecektir.
Döviz talebi nasıl düşer?
İthalata dayalı bir büyüme modeline sahip olduğumuz için, döviz talebini azaltmak maksadı ile yapılabilecek bir tercih büyümeden feragat etmek olabilir. Seçim öncesi periyotta gözlemlenen ivme kaybı kısmen bu tercihin yansıması olabilir.
Bu yol seçilirse piyasa faizleri üzerindeki baskılama gevşetilir. Bu senaryonun kuru denetim altında tutabilmesi durumdan büyüme sıfıra yaklaşır. Enflasyon daha fazla artmaz fakat mevcut 45’li düzeylerinden pek de aşağı inmez.
Mısır modeline geçilebilir mi?
Eğer 2024 mahallî seçimleri öncesinde büyüme odaklı siyasetlerden vaz geçilmezse o vakit kur üzerindeki baskılar da devam edecektir. Bu baskıları hafifletmek hedefiyle halihazırdaki sermaye denetimlerinin dozu Mısır örneğine misal bir biçimde artırılabilir. Şayet piyasalarda bir panik yaratmadan bu sıkılaştırma yapılabilirse ekonomik büyüme yavaşlasa da bir mühlet daha devam ettirilebilir.
Çifte kur sisteminin hakim olduğu ve özgür piyasa ile resmi kur farkının yüzde 20’lere çıktığı Mısır örneğinde eldeki kıt döviz en zorunlu muhtaçlıklar için kullanılıp hane halkının döviz talebi büyük ölçüde sonlandırılıyor. Bu tıp bir uygulamaya geçilirse Mısır’da olduğu üzere döviz yetersizliği nedeniyle yurtdışı seyahat ya da ithal tüketimin kısıtlanması üzere günlük hayata direkt yansıyacak sonuçlar doğabilir.
Şu anda çok da uzak olmadığımız bu örneğin yalnızca alım gücümüzde bir erime değil hayat biçimimizde de kıymetli sınırlamalar getirebileceğini, dış dünyaya açılan kapıları kıymetli ölçüde kapatabilecek sonuçları olduğunu göz önünde bulundurmakta yarar var.
Görülen o ki mevcut iktisat siyasetlerinin sürdürülmeye çalışıldığı bütün senaryolar seçim öncesi periyottan çok daha olumsuz sonuçlarla bitiyor. Kuşkusuz Kılıçdaroğlu’nun temsil ettiği ortodoks siyasetler da önümüzdeki bir iki sene toz pembe bir tablo çizmiyor. Fakat ortada değerli bir fark var. Bir tarafta yanılgılı ve bu sebeple de maliyetli olan bir siyasette ısrar var. Literatür bu tıp ısrarların geri dönüşü çok sıkıntı olan ve yüklü olarak ekonomik buhranlarla sonuçlanan sonuçları olduğuna işaret ediyor. Öteki tarafta ise seçim öncesi siyaset yanlışlarının maliyetlerini ödeyip bu kusurlardan dönmeye odaklı bir plan var.
Yorumlar kapalı.